Bu makalede, terör örgütü IŞİD tarafından propaganda amacıyla üretilen içerikler bulunmaktadır. Bilimsel bir amaç ve yöntem için kullanılan bu içerikler yazarın ve derginin görüşlerini yansıtmamaktadır.
Son makalemizde Naci’nin teorik olarak ortaya koyduğu bir cihat persepektifini ele almıştık. Bu makalemizde Ebu Bekir Naci’nin fikir dünyasını aşıp siyasi eylem dünyasına sıçramış terör saldırılarının örneklerini ele alacağız. Yazıda verilen örnekleri daha iyi anlamlandırabilmeniz için yazı serimizin ilk iki makalesini okumanızı tavsiye ederiz.
Ebu Bekir Naci teorik çerçevesini bir aksiyon ve hareket planı ile taçlandırmıştır. Naci “haçlı-siyonist düşmana” karşı can sıkıcı eylemlerin çeşitliliğinden ve sıklığından bahseder. Burada eylemsel anlatısını üç alana yoğunlaştırır; turistik ve eğlence merkezleri, bankalar ve petrol kuyuları[1]. Bu üç bölgenin Naci’nin stratejisi bağlamında önem arz etmesinin iki sebebi vardır. Öncelikle, ilk makalemizde bahsettiğimiz gibi bunun bir asimetrik savaş olması. Örneğin selefi cihatçı terör örgütü bir banka şubesine saldırdığı zaman, dünyanın geri kalanındaki diğer banka şubeleri aynı tehditle karşı karşıya kalma ihtimali vardır, benzer şekilde bir turistik bölgeye saldırı düzenlendiğinde dünyanın geri kalanında devletler turistik bölgelerini korumaya almak için efor sarf edecektir. Bunun da devletlere ekonomik olarak maliyeti fazla olacaktır[2]. Benzer türdeki hedeflere birden fazla saldırı düzenlemek durumu perçinleyip, halkın haleti ruhiyesini etkileyecektir. İkinci sebep ise bu üç tip hedefin, özellikle de petrol kuyularının ekonomi için hayati değere sahip olmasıdır. Naci’ye göre katma değeri yüksek olan yerlere saldırmak; iktisadi zarar vermenin de ötesinde, devletlerin elindeki sınırlı elit askeri gücünü, kullanması gereken hedefler konusunda önceliklendirme yapmaya itecektir. Bu durumda devletler birinci olarak iktidar sahibi kişileri ve kurumları, ikinci olarak yabancıları, üçüncü olarak petrol kuyuları gibi ekonomik merkezleri ve dördüncü olarak da eğlence merkezlerini korumayı önceliklendirecektir. Bu durumda çevre bölgelerde bir güvenlik boşluğu oluşacak ve vahşet yönetimi için ideal birer kozaya dönüşeceklerdir[3].
Yazar “eylem ve hareket” kısmında bahsetmese de ilerleyen kısımlarda, uygulanan şiddeti “bedel ödetme politikası” olarak adlandırdığı politikayla ilişkilendirir. Naci’ye göre düşman kendilerine karşı yaptığı her eylemin bedelini ödemelidir ki, bir daha böyle bir şey yapmaya kalkarken tereddüt etmeli hatta böyle bir saldırıya hiç kalkışmadan sadece kendilerini savunmayı düşünmelidir.[4]
Naci aksiyon ve eylem planında askeri stratejisinin de ötesinde bir medya stratejisinin öneminden de bahsetmiş ve bu konuda bir iskelet çizmiştir. Medyayı yeni mücahidleri davaya kazandırmak ve düşman askerlerini, özellikle sosyo-ekonomik olarak dezavantajlı olanlarını, kendi saflarına katılmaya ikna etmek ya da kaçmaya zorlamak için katalizör olarak kullanmaktan bahsetmektedir[5]. Bunlara ek olarak medya üzerinden “kafirlerin” haricinde, Naci’nin “Şeytani Şeyhler” olarak adlandırdığı selefi cihatçılığa karşı çıkan İslamî otoritelerin fikirlerinin çürütülmesi doğrultusunda mücadele verilmesi gerekliliğinin önemi vurgulanmaktadır.[6]
Yazımızın bundan sonraki kısmında daha anlamlı bir örüntü çizmek adına, Naci’nin yaptığı bölgesel önceliklendirmeyi de göz önünde bulundurarak, IŞİD’in vahşet yönetimini Dârülharp’daki örnekler ve Dârülislam’daki örnekler olarak iki ayrı başlıkta ele alacağız.
Dârülharp’ta Vahşet Yönetimi
Başlamadan şunu belirtmemiz gerekir ki, Dârülharp kelimesi klasik İslam fıkhında, İslam dışı bir yönetimin hâkimiyeti altındaki ülkeleri nitelendirmek için kullanılmaktadır[7]. Naci’ye göre BM’ye bağlı tüm ülkeler mürted liderler tarafından yönetildiği için bütün dünya bir Dârülharp’dir. Biz bu kelimeyi coğrafi veya teolojik bir kavramdan ziyade, demografik açıdan Müslüman nüfusun azınlık olduğu ülkeleri tanımlamak için kullanacağız.
Mercek altına aldığımız bölge, bir önceki makalemizde belirttiğimiz üzere önceliklendirilmeyen bölge olduğu için Naci’nin 3 aşamasına kapsamlı bir şekilde dâhil edilmemiştir. Burada daha çok “yıpratma ve bitkin düşürme’’ aşamasındaki motifleri ve “bedel ödetme” olgusuna dikkat çekeceğiz. Bunu daha rahat anlamak için Charlie Hebdo Saldırısı[8], 2015 Paris Saldırıları[9], 2016 Brüksel saldırısı[10], 2016 Nice Saldırısı[11] ve 2017 Manchester Arena saldırısı[12] üzerinden örneklendirmelerimizi yapacağız. İncelemelerimizde IŞİD’in resmi yayın organları olan Dabiq, Rome ve Konstantiniyye dergilerinden alıntıları ve El-Kaide’nin Inspire Guide isimli dergisinde yer alan yorumları kullanacağız.
Öncelikle 2010’lu yılların ikinci yarısında gerçekleşen, yukarıdaki bahsi geçen saldırılarda bir “bedel ödetme” motivasyonu olduğunu görebiliriz. 100’den fazla kişinin öldüğü Paris saldırılarının ardından çıkan Dabiq dergisinin 12. sayısında, İslam peygamberi ile dalga geçilmesine ve 2014 yılında Fransa tarafından IŞİD’e karşı hava saldırıları düzenlenmesine gereken cevabın verildiği ve “kendilerini jetlerinin kokpitlerinde güvende hissedenlerden intikam alındığı” ifade edilmiştir[13]. Paris saldırılardan bir sene sonra gerçekleşen Brüksel’deki saldırılar için örgüt hava saldırıları yüzünden dul kalan kadınların intikamını aldıkları ve Paris’in bir uyarı, bu saldırının ise bir hatırlatıcı olduğu anlatısını geliştirmiştir[14]. Yine benzer ifadelerle Konstanniye dergisinde “Tağutlara müslümanlara zulmederken bir daha düşünmeleri gerektiği” vurgusu yapılmıştır[15]. Rome dergisi, Londra’da bulunan Manchester Arenası saldırısı için İslam Devleti’ni zayıflattığını düşünenlere İngiltere topraklarında Amerikalı bir şarkıcının konserindeki eylemleriyle cevap verildiği ifadesini kullanmıştır[16]. Fransa’nın IŞİD ile mücadele için uçak gemisi yollayacağı[17] açıklamasından bir gün sonra gerçekleşen Nice saldırısı hakkında Inspire dergisi saldırıya methiyeler dizdikten sonra eylemin temel mesajlarından birinin “öldürürsen ölürsün” olduğunu söylemiştir[18].
Üstteki görsel: “Korkak Froncois Hollande”, alttaki görsel: “Hilafetin Pariste’ki cesur baskınından sonra oluşan manzara”.
Ele aldığımız saldırıların geçtiği bölgeler Naci’nin önerdiği gibi ekonomik olarak önemli olan turistik eğlence bölgeleridir. Naci’nin öngördüğü gibi bu saldırılar ekonomik olarak ciddi bir zarar vermiştir. Inspire Guide’da yayımlanan bir yazıda Nice saldırılarının ana mesajlarından birinin de turistlere yönelik olduğu yorumlanmıştır: artık “Fransa turistler için güvenli bir bölge değildir”[19]. Gerçekten de Nice saldırısı 5,5 milyar dolar büyüklüğünde olan Cote d’Azur turizm endüstrisinin %10’luk bir küçülmeye neden olmuş ve oteller satış gelirlerinin %25’ini kaybetmiştir[20]. Ayrıca yine Naci’nin kurguladığı gibi bir yerdeki saldırı diğer bölgelerde tedbirlere neden olmuştur. 2015 Paris saldırıları, Brüksel’de alarmlar çalmasına neden olmuş, şehir karantina altına alınmıştır[21].
Son olarak değinmek istediğim motif ise Naci’nin bahsettiği nitelikli operasyonların, gençleri kendi taraflarına çekmek ve başka operasyonlar için teşvik etmesidir. Bunun için Charlie Hebdo binasına yapılan saldırı uygun bir örnektir. Arap Yarımadası El-Kaidesi üyeleri tarafından, İslam Peygamberi Hz. Muhammed’in karikatürünü yayınladıkları gerekçesiyle, hiciv dergisi Charlie Hebdo’nun binasına Ocak 2015’de saldırı düzenlenmiştir.[22] Bu trajik olayın üstünden beş sene geçtikten sonra, yine aynı coğrafyada, Samuel Paty isimli öğretmen öğrencilerine derste Charlie Hebdo dergisinin Hz. Muhammed ile ilgili karikatürlerini göstermesi sebebiyle bir genç tarafından vahşice öldürülmüştür. Katilin cinayeti işlemeden önce Suriye’de bulunan bazı cihadçılarla iletişime geçtiği bilinmektedir[23].
Dârülislam’da Vahşetin Yönetimi
Dârülislam kelimesi İslam fıkhında Müslüman bir devletin/idarecinin hâkimiyetindeki toprakları nitelendirmek için kullanılmaktadır[24]. Biz çalışmamızda bu kelimeyi coğrafi veya teolojik bir kavramdan ziyade, demografik açıdan Müslüman nüfusun çoğunluk olduğu ülkeleri tanımlamak için kullanacağız. IŞİD, örgütün isminden de anlaşılacağı üzere, kinetik operasyonlarının neredeyse tamamını bu bölgede gerçekleştirmektedir. Bundan mütevellit bölgedeki etkinliklerin genelini veya örgütün eylemlerini kronolojik olarak incelemek yerine Naci’nin kullandığı kilit kavramlar üzerinden tartışmayı yürüteceğiz.
Öncelikle Naci’nin öngördüğü üç aşamadan ilki olan yıpratma ve bitkin düşürme aşaması, örgüt IŞİD’e evrilmeden önce Ez-Zerkavi zamanından beri uygulanıyordu. Buna örnek olarak Ez-Zerkavi, “Sünni Üçgeni” olarak adlandırılan bölgede aktif olmakla beraber Bağdat’ın çeperinde Sünni ve Şii nüfusun karışık olarak yaşadığı lokasyonlarda operasyonlar düzenlemişti. Bu bölgelerin seçilmesinde hem mezhepsel fay hattından yararlanarak şiddetin etkisini artırma amacı hem de bölgenin endüstriyel önem belirleyici olmuştu[25].
Yıpratma ve bitkin düşürme aşaması çok yoğun bir şiddet kulanımını gerektirmektedir. Bakıldığında IŞİD tarafından 2013 yılında 10 bine yakın sivil ve 2 bin 300 Irak Güvenlik Gücü üyesi öldürülmüşken 2014 yılının daha ilk yarısında 10 bin sivil ve binlerce Irak Güvenlik Gücü üyesi öldürülmüştür. Bu vahşet saldırıları yapılmaya devam ederken örgüt Naci’nin öngördüğü gibi katılımcı sayısını artırmıştır. Yukarıda bahsi geçen saldırıların olduğu süreçte örgüt insan gücünü on bin kişiden yirmi bin kişinin üstüne çıkartmıştır[26].
IŞİD Irak’ta ve Suriye’de, Bağdat ve Şam hükümetlerinin kütle-çekim kuvvetinden kopmuş bölgelerde ortaya çıkan sarsılmadan yararlanarak nizam kurma çabası olan “vahşetin yönetimi” aşaması için bölgede yumuşak güç inşa etmek ve devlet-toplum iskeleti kurmak için çalışmıştır. Bölgede selefi içtihadının uygulamaları hakkında bilgilendirmeler yapmış hatta tutumları bölgedeki bazı gruplar tarafından istikrar getirici bir unsur olarak karşılanmıştır[27]. Bunların haricinde örgütün içinde bulunan eski Baasçı aktörlerin sayesinde de minmal seviyede istihbarat faliyetleri yürütmeye başlamıştır.[28]
Bu bölgede Naci’nin hareket ve aksiyon planında sıkça değindiği petrol kuyularına saldırıları da sıkça görmekteyiz. Dr. Lukáš Tichý IŞİD’in Irak’ta enerji sektörü üzerine yaptığı saldırıları, enerji sektörünü ele geçirmek için yapılan saldırılar ve enerji sektörüne zarar verip düşmanı dengesini bozmak için yapılan saldırılar olarak ikiye ayırmıştır[29]. Bu saldırılar gelirinin %98’ini ham petrol ihracatından kazanan Irak’a ekonomik olarak korkunç zarar zarar vermiştir. Irak’ın 2011 yılında petrol ihracatından kazandığı gelir 89 milyar dolar iken 2016 yılına geldiğimizde bu 18 milyar dolara düşmüştür. Gelirinin çok büyük kısmını kaybeden Irak hükümetinin saldırılarda hasar gören altyapısını onarmak ve onları korumak içinde ayrıca bütçe oluşturmak zorunda kalmıştır[30].
Terör varoluşsal olarak içerdiği vahşet ve şiddet yüzünden tanımı yapılması kompleks ve çetrefilli bir mefhum olmuştur. Terör, Fransız Devriminden günümüze kadar uzanan tarihi süreçte hem devlet hem de devlet dışı aktörler tarafından, çok farklı şekillerde uygulamaya konulmuştur. Günümüzde IŞİD’in sergilediği terör, birçoklarından farklı olarak, kendini sergileyen bir terörizm örneğidir. Kazanımlarını göstermelerinin haricinde, yarattıkları vahşeti gerçekleştirenlerin vahşet sahnesine bizi de katmak istemeleri bunun en büyük göstergesidir[31]. İletişim araçlarının teröre kazandırdığı bu boyut sadece oluşturulan şiddetin etkisini mi arttırmaktadır yoksa başka etkileri de olmuş mudur? Yazı dizimin bir sonraki makalesinde bu sorunun cevabını arayacağız.
[1] Ebu Bekir Naci, « The Manegement of Savegery: The Most Crtical Stage Through Which the Umma Will Pass », çev.William McCants, John M. Olin Institute for Strategic Studies at Harvard University, 2006,46.
[2] a.g.e.
[3] a.g.e.,48
[4] a.g.e.,67
[5]a.g.e.,50-51
[6] a.g.e.,52-53.
[7] Ahmet Özel, “Darülharp’’, TDV İslam Ansiklopedisi, URL: https://islamansiklopedisi.org.tr/darulharp. Erişim Tarihi : 20. Temmuz 2023
“ Charlie Hebdo: Gun attack on French magazine kills 12 », BBC, 7 Ocak 2015, URL: https://www.bbc.com/news/world-europe-30710883. Erişim Tarihi: 20 Temmuz 2023
Cassandra Vinograd ve Nancy Ing, « Paris Attacks: Commando Captain Shares Details of Bataclan, Saint-Denis Raids», NBC News, 19 Kasım 2015. URL: https://www. nbcnews. com/storyline/paris-terror-attacks/paris-attacks commando-captain-shares-details-france-raids-n466461. Erişim Tarihi: 20 Temmuz 2023
[10] « Brussels attacks: Zaventem and Maelbeek bombs kill many », BBC, 22 Mart 2016. URL : https: //www. bbc. com/news/world-europe-35869254. Erişim Tarihi: 20 Temmuz 2023
[11]Aurelien Breeden, « Police Find Gun and Ammunition Inside Truck », The New York Times, 15 Temmuz 2016. URL: https: /archive. nytimes. com/www. nytimes. com/live/truck-plows-into-crowd-in-nice- france/police-find-cache-of weapons-inside-truck/. Erişim Tarihi: 20 Temmuz 2023
[12]« At least 22 killed, 59 injured in suicide attack at Manchester Arena », The Guardian, 22 Mayıs 2017. URL:https://www.theguardian.com/uk-news/2017/may22/manchester-arena-police-explosion-ariana-grande-concert-england. Erişim Tarihi: 20 Temmuz 2023
[13] « Foreword », Dabiq, 18 Kasım 2015. URL: http://jihadology. net.
[14] «Foreword », Dabiq, 13 Nisan 2016. URL: http://jihadology. net.
[15] « Önsöz», Konstantiniyye, Eylül 2015. URL: http: /jihadology. net.
[16] « Foreword », Rumiyah, 17 Haziran 2017. URL: http://jihadology. net.
[17]« France Sending Aircraft Carrier Back Into Fight Against ISIS », NBC News, 14 juillet 2016. URL : https: www.nbcnews.com/news/world/france-sending-aircraft carrier-back-fight-against-isis-n608831.
[18] « NICE Operation, France », Inspire Guide, 17 Temmuz 2017. URL: http://jihadology. net.
[19] a.g.e.
[20]URL :https://www.tourmag.com/Terrorist-attack-in-Nice-the-Cote-d-Azur-launches-a-program-to-boost-tourism_a83447.html. Erişim Tarihi:20 Temmuz 2023
[21]Ian Traynor, « Brussels in lockdown after terror threat level is raised to maximum »,The Guardian,21 Kasım 2015, URL :https://www.theguardian.com/world/2015/nov/21/brussels-locked-down-after-terror-threat-level-raised-to-maximum. Erişim Tarihi:20 Temmuz 2023
[22] URL : https://www.britannica.com/event/Charlie-Hebdo-shooting/The-response. Erişim Tarihi:20 Temmuz 2023
[23] URL :https://www.bbc.com/news/world-europe-54632353. Erişim Tarihi:20 Temmuz 2023
[24] Ahmet Özel, “Darülislam’’, TDV İslam Ansiklopedisi, URL: https://islamansiklopedisi.org.tr/darulharp. Erişim Tarihi : 20. Temmuz 2023
[25]Tomáš Kaválek, «From al-Qaeda in Iraq to Islamic State: The Story of Insurgency in Iraq and Syria in 2003- 2015 », Alternatives :Turkish Journal Of International Relations,Vol.14.No.1.,2015,1-32.
[26] a.g.e.
[27] Hassan Hassan ve Micheal Weiss, « ISIS :Inside the Army of Terror »,New York :Regan Arts,175.
[28] Kaválek,a.g.e.
[29] Lukáš Tichý, “The IS and Attacks on the Oil and Gas Sector in Iraq”, Central European Journal of International and Security Studies, Vol.12.No.3,2018,106–127.
[30] a.g.e.
[31] Fethi Benslama, « Ölüm Siyaseti Cihatçı Üst-Müslümanlar »,Çev.Orçun Türkay,İstanbul,İletişim Yayınları,2019, 14-15
