Özellikle son iki gündür Türkiye medyasında Ruhullah Zam ismi bir hayli gündemde. Aslında İran’ın rejim muhalifi diaspora basınını ve siyasal iç çekişmelerini takip edenler için Ruhullah Zam son 10 yılın en tanıdık ve etkili medya simalarından biri. Üç gün önce idam cezası onanan Ruhullah Zam, 12 Aralık Cumartesi sabahı idam edildi. Ruhullah Zam’in idamının durdurulması için kampanyalar yapılsa da onun profilinde birinin İran devleti tarafından idam edilmemesi imkansızdı. Bundan dolayı da 42 yaşındaki Ruhullah Zam’in idamı, görülmemiş bir biçimde cezasının onanmasından sadece 3 gün sonra infaz edildi.
Peki, Ruhullah Zam kimdi ve nasıl oldu da Fransa-Irak-İran üçgeninde gizli bir operasyonla yakalanacak kadar İran devletinin hışmını üzerine çekmeyi başardı? Basit bir gazeteci miydi, yoksa arkasında pek çok gizli servisin durduğu kullanışlı bir aparat mıydı? Her ne olursa olsun, Ruhullah Zam’in genç yaşına rağmen çok ilginç bir profili ve hayatı var.
Basit bir gazeteci miydi, yoksa arkasında pek çok gizli servisin durduğu kullanışlı bir aparat mıydı?
Öncelikle Ruhullah Zam, İran devletinin ‘kendi evladı’ydı ve bir zamanların en güçlü mollalarından biri olan ve sonradan siyasi angajmanlarından dolayı gözden düşen Muhammed Ali Zam’in oğluydu. Muhammed Ali Zam, 1979 İran İslam Devrimi’nden sonra zamanla İran’ın kültürel propagandasının başındaki en etkin isim oldu ve İslami Tebligat Kurumu Sanat Bölümü Başkanlığı, Tahran Büyükşehir Belediyesi Kültürden Sorumlu Başkan Yardımcısı ve İran Devlet Televizyonu ile Kültür Bakanlığı’nda pek çok görevde bulundu. O dönemlerde Dini Rehber Ayetullah Hameneyi ve ailesine evlerinde misafir olacak kadar yakın olan Muhammed Ali Zam, 2001 yılında görevlerinden alınmasıyla birlikte zamanla Ayetullah Haşimi Rafsancani’nin çizgisine gelip ona yakınlaştı.
Ruhullah Zam, babasının üst düzey görevleri nedeniyle devletin pek çok kurumu, yetkilisi, asker, polis, Devrim Muhafızları ve her kanattan kişiyle ilişkiler kurmayı başarmıştı. Babasının vasıtasıyla sinema dünyasına girmiş ve yönetmenlik de yapmıştı. Ancak işlerin Ruhullah için değişmesi 2009’daki tartışmalı cumhurbaşkanlığı seçimleriyle birlikte oldu. O dönem cumhurbaşkanlığına aday olan Mehdi Kerrubi’nin seçim ekibi içinde olan ve reformistlere destek veren Ruhullah Zam, tutuklanarak Evin cezaevine konulmuş ve üst düzey bir mollanın oğlu olmasına rağmen aylarca ağır işkenceler gördükten sonra serbest bırakılmıştı.
Cezaevinde gördüğü ağır işkenceler “rejimin evladı” olan Ruhullah Zam’in bir reformistten topyekûn bir rejim karşıtına dönüşmesinin miladı olmuştu. Ruhullah Zam, 2011 yılında İran pasaportuyla yasal olarak ülkeden çıkıp önce Malezya’ya, sonra Türkiye’ye ve ardından Fransa’ya gitti. Ruhullah Zam’in Türkiye maceraları da ilginçtir. Konuşmalarında ve yargılandığı duruşmalarda MİT ile ilişkileri olduğunu, kendisinin TRT Farsça kanalını kurup başına geçmesini isteyen görevliler tarafından kandırıldığını defaatle söyledi. Ayrıca kurduğu Amad News ve Sedaye Mardom (Halkın Sesi) Telegram kanallarının Türkiye’de sunucuları (server) olduğunu da söylemişti.
Cezaevinde gördüğü ağır işkenceler “rejimin evladı” olan Ruhullah Zam’in bir reformistten topyekûn bir rejim karşıtına dönüşmesinin miladı olmuştu.
Ruhullah Zam’in İran devletinin hedefi haline gelmesinin asıl sebebi Amad News ve Sedaye Mardom (Halkın Sesi) Telegram kanalları üzerinden İran devletinin farklı kanatlarına dair gizli belgeler yayınlayıp ifşaat yapmasıydı. Ruhullah Zam, bu belge ve bilgileri İran devlet organlarında zamanla kurduğu ilişkilerinden elde ettiğini iddia ediyordu ve kendisine İran’da her yerde eli kulağı olan biri izlenimi vermek istiyordu. Örneğin bir önceki Yargı Erki Başkanı Ayetullah Sadık Larijani’nin, kendi adına 63 banka hesabı açarak halkın yargı erkine yatırdıkları tüm paraların faizini şahsi hesabında topladığını, Başkan Larijani’nin kızının İngiliz istihbaratına çalıştığı iddiasını, Dini Rehber Ayetullah Hameneyi’ye yakın olan Kuran hocası Sait Tusi’nin onlarca çocuğa tecavüz ettiğini, İran Kızılay’ındaki büyük yolsuzluğu ve şu an İran’ın İletişim Bakanı olan Azeri Jahromi’nin önceden İran istihbaratının sorgu görevlisi olduğu gibi pek çok haberi Ruhullah Zam duyurmuştu.
Ruhullah Zam, yalan ve gerçek bilgileri birbirine eklemleyerek hem gerçek hem de yalan haberler yayınlıyordu. Daha sonra İran istihbaratı tarafından servis edilen ve Ruhullah Zam’in diğer İran muhalifi grup ve liderleri hakkında söylediklerini içeren görüntülerle birlikte, İran rejimine muhalif çevrelerde Ruhullah’ın itibarı ve güvenirliği tartışmalı hale geldi. Pek çok ülkenin istihbaratıyla maddi ve lojistik ilişkide olduğunu da bizzat kendisi söylemişti.
Ruhullah Zam ve Amad News Telegram kanalının etkinliği 2017-2020 arasındaki pek çok eylemde doruğuna çıktı ve günlük milyonlarca ziyaretçi sayısına ulaştı. Ruhullah Zam, Amad News ve Sedaye Mardom (Halkın Sesi) kanalları üzerinden eylemlerin hangi bölgelerde olduğunu, protestocuların kendilerini nasıl koruyup ne şekilde saldırıya geçmeleri gerektiğini yayınlayarak tüm şehirlerde toplu gösteri örgütlenmeleri gibi pek çok aktivite gerçekleştirdi. Aslında İran devletinin Telegram mecrasına erişim engeli getirmesinin sebebi bu iki kanaldı.
Uzun yıllar İran istihbaratından kaçan ve Fransa tarafından yakından korunan Ruhullah Zam, kendi ayağıyla gittiği Irak’ta 14 Ekim 2019 tarihinde İran Devrim Muhafızları İstihbaratı tarafından alıkonuldu. İran istihbaratının bir planıyla, Şii lider Ayetullah Sistani’nin adı kullanılarak kendisine mali destek vereceği söylenen Ruhullah Zam Fransa’dan Irak’a kendi isteğiyle geldi. Güvendiği Maryam isimli bir kadının da işin içinde olmasıyla tuzağa düşürüldü ve alıkonularak İran’a getirildi.
Ruhullah Zam, devletin en üst mevkilerinde bulunan bir babanın oğlu olarak başladığı yaşam serüvenine 42 yaşında, bir zamanlar “evladı” olduğu aynı devletin idam sehpasında nokta koydu.
İki kız çocuğu babası olan Ruhullah Zam, idamı onandıktan sadece 3 gün sonra jet hızıyla infaz edildi çünkü İran devletinin farklı kanatlarından pek çok kişi onun bir saniye daha hayatta kalmasını istemiyordu. Ruhullah Zam’e sadece 6 celsede idam cezası veren yargıç Abulkasım Salavati, bugüne değin yüzlerce idam cezasının altında imzası olan biri. Daha da önemlisi Ruhullah Zam tarafından Amad News kanalında yargıç Salavati hakkında da yolsuzluk yaptığı iddiasıyla haberler yapılmıştı. Yani Ruhullah, daha önce hakkında yolsuzluk haberi yaptığı bir yargıç tarafından idam cezasına çarptırıldı.
İran devrimi yine kendisinin 2. nesil çocuklarından birini yedi. Ruhullah Zam, devletin en üst mevkilerinde bulunan bir babanın oğlu olarak başladığı yaşam serüvenine 42 yaşında, bir zamanlar “evladı” olduğu aynı devletin idam sehpasında nokta koydu.
Savash Porgham
1985 yılında İran’ın Urumiye şehrinde doğdu. Türk, Kürt ve Arap kökleri olan bir ailenin mensubu. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü’nden mezun oldu. Yüksek lisans ve doktora eğitimini İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Gazetecilik Anabilim Dalında tamamlamıştır.
“Şövalyelik Mesleği Gazeteciliğin Keskin Kılıcı: Haber” kitabının yazarlarından. “Şövalyelik Mesleği Gazeteciliğin Uzmanlık Alanları” kitabının bölüm yazarı. 2012 yılı Aydın Doğan Vakfı Genç İletişimciler Araştırma/İnceleme Haberciliği ödülü sahibi. Ulusal ve Uluslararası basın mecralarında yayınlanmış haber, röportaj, makale ve çeviri çalışmaları bulunuyor.
