Sylvain Mouillard ve Marie Piquemal
Çeviren: Nezih Kavaklı
Yazının Fransızca aslı 13 Kasım 2019 tarihinde La Libération’da yayımlanmıştır.
Konaklama, gıda, sağlık… Lyon’da devlet yurdunun önünde kendini ateşe vererek feda eden gencin ardından öğrenciler yükselen güvencesizliğe karşı çıkmak için harekete geçtiler.
Lyon’lu bir öğrencinin kendini ateşe vermesinin üzerinden neredeyse bir hafta geçti. Ölümle yaşam arasında ve vücudunun %90’ı yanık halde… Güvencesiz hayat koşullarına karşı fakültelerdeki öfke tırmanıyor. Çarşamba günü Lyon-II Üniversitesi’nin kapıları yine kapalıydı. Paris’te salı akşamı göstericiler Yüksek Öğrenim Bakanlığı’nın önündeki parmaklıkları söktüler. Lille’de François Hollande’ın demokrasinin krizi üzerine bir konferans vermekte olduğu hukuk fakültesini basanların sayısı ise 400’e yakındı. Hareket henüz şeklini almamışsa da sinyaller kırmızı renkte. Sosyalist Oise Senatörü Laurence Rossignol öngörüsünü çarşamba günü şu sözlerle dillendirdi:
“Hükümet fakültelerde olanlar konusunda çok dikkatli olmalıdır. Bir öğrenci hareketinin ortaya çıkış biçimi genelde oldukça beklenmediktir ve güvencesizlik diye mesele gerçekten de var. Bunlar bir yıl sonra Sarı Yeleklilerin sokaklara inen çocukları olacaklar.”
Diğer toplumsal gruplarda olduğu gibi öğrencilerin cephesinde de ay sonu problemleri[1] sıkıntıların kalbinde yer alıyor.
Öğrencilerin Gelirlerinin Değişimi
Öğrenci Yaşamı Ulusal Gözlemciliği’nin[2] 2016 tarihli son araştırmasına göre – güncellenmiş veriler için 2020 sonunu beklemek gerekecek – öğrencilerin aylık ortalama gelirleri 887 €’ya kadar çıkıyordu. Öğrencilerin birincil gelir kaynağı: cüzdanlarının %38’ine tekabül eden aile yardımı. Ulusal İstatistik ve Ekonomik Etütler Enstitüsü’ne[3] göre her 10 öğrenciden 8’i finansal olarak ailelerinden ortalama 3670 € destek alıyor. Yaşam standartlarındaki büyük farklarla birlikte destek miktarı ailelerin en zengin %10’luk dilimi için en yoksul %10’luk dilimine kıyasla 5 kat daha yüksektir (yıllık ortalama 7050 € karşısında 1310 €). Öğrenciler için ikincil gelir kaynağı ise gelirlerinin ortalama %27’sine denk gelen dar kapsamlı işler. 2016’da öğrencilerin %46’sı eğitimlerine paralel olarak ücret karşılığında çalıştıkları işleri olduğunu beyan etmiştir. 2000’lerin başında ise çalıştığını beyan edenlerin oranı sadece %37 iken bunun büyük çoğunluğu “zaman zaman” çalıştığını söylüyordu. O tarihlerde çalışanların %15’i tam zamanlı çalışan iken bugün bu oran %34,3. Fransa Ulusal Öğrenciler Sendikası[4] Başkanı Mélanie Luce, “buna ek olarak Uber vb. kurye-taşımacılık platformları gibi yeni, ücretli sayılamayacak görünmez iş kolları”nın, yetersiz burslar nedeniyle öğrencilerin yarısından fazlasına hayatını idame ettirme imkanı sağladığına dikkat çekiyor.
Günümüzde öğrencilerin sadece %26’sı (2.7 milyonda 700 bin) sosyal kriterleri sağlayarak yıllık 1020 € ile 5612 € arası değişen bir bursa ulaşabiliyor. Üç senedir dondurulmuş haldeki burs miktarları, bu yaz %1,1 oranında artırıldı. En eski öğrenci örgütü olan Genel Öğrenci Dernekleri Federasyonu’ndan[5] Orlane François artış hakkında iç çekiyor: “Enflasyon düzeyinde dahi değil.”
Yaşam Koşulları Neden Kötüleşiyor?
Bu doğrudan barınma krizi ile ilgili. Yurt ücretleri öğrencilerin en büyük harcama kalemini ve Genel Öğrenci Dernekleri Federasyonu’na göre ortalama bütçenin %50’sini oluşturuyor. Üniversite kampüslerinde Yurtlar Kurumu tarafından idare edilen ve burslu öğrencilere ayrılan toplam 150 bin yer sayabildik. Yükseköğrenime kayıtlı 2.7 milyon öğrenci için bir damla su. İçlerinden 1.5 milyonunun ailesinden ayrı yaşadığını tahmin ediyoruz. Öğrenciler için bir konut/oda arama sitesini[6] yöneten Brice Boullet, “Hesapladığımızda üniversite kampüsünde bir yer bulma şansı çok zayıf, sayısı her yıl 700 bin ile 800 bin arasında değişen burslu öğrenciler için dahi.” diyor.
Diğer seçenek, 170 – 180 bin yer sunan öğrenci rezidansları. Bunlar ise çoğunlukla özel işletmelere ait ve piyasa fiyatlarında ya da daha yüksek ücretlendirme yapıyor. Sorunu nispeten çözülemez gören Brice Boullet, “Bordeaux gibi bir şehirde, bu türden bir rezidansta 1 Temmuz’dan itibaren yer bulabilmek neredeyse imkansız.” diyor ve ekliyor: “üstelik yer bulmak gittikçe daha da zorlaşıyor.” François Hollande tarafından ilan edilen ancak onun görev süresinin dolmasından sonra somutlaşan “400 bin lojman” projesi de açığı kapatmaya yetmeyecek. Dolayısıyla öğrenciler özel konutlara yönelmek zorunda kalıyorlar ve burada da yüksek kiralar karşı karşıya kalıyorlar. Kaynaklara bakılmaksızın belirlenen ‘kişiselleştirilmiş konut yardımı’na gelince; yardım 2017’de 5 € olarak saptanmış olup enflasyona endeksli de değil.
Güvencesizlik Kendini Nasıl Gösteriyor?
Bugün Fransa’da öğrenciler açlık
derecesine kadar yemek yemiyor. Fransa Ulusal Öğrenciler Sendikası’nın 2018
yılındaki anketinde, Yurtlar Kurumu’nun kontrolünde bulunan kafeteryalardaki
fiyat artışlarına itiraz ediyordu. Genel Öğrenci Dernekleri Federasyonu Başkanı
Orlane François: “Salata, sandviç vb.’nin fiyatları ortalama %8 arttı. Ülke
çapında sabit olan üniversite yemekhanesi ücretleri geçen yıl %1,54 arttı. 10
yıl önce açmaya başladığımız sosyal dayanışma marketleri, yaşamını idame
ettirebilmek için günde 7 €’dan az bir
bütçesi kalan öğrenciler için ayrıldı. Bu marketlerden 20 tane var, ihtiyaçlar
oldukça önemli, 10 tane daha açmayı planlıyoruz.” Tıbbi tedaviden kaçınma finansal güvencesizliğin
ikinci doğrudan sonucu. Öğrenci Yaşamı Ulusal Gözlemciliği’nin 2016 yılındaki bir araştırması öğrencilerin
%30’unun tedaviden kaçındığını, bunun %13,5’nin de finansal sebepli olduğunu
gösteriyordu. Fransa Ulusal Öğrenciler Sendikası Başkanı Mélanie Luce kaygıyla
vurguluyor: “Bu yıl, sigortalı öğrenci sayısında önemli bir düşüş yaşandı. Bu
kaçınılmaz olarak öğrencilerin sağlıklarını daha da güvencesizleştirecek.”
[1] Problèmes de la fin du mois: Ülkemizde de yaygın olarak kullanılan, maaşların ayın başında yatmasına atıf yapan bu tabir, sıradan yurttaşların ekonomik sıkıntılarının tümünü kapsamaktadır. (ç.n.)
[2] Observatoire national de la vie étudiante (OVE): 1989 Yılında Fransa Milli Eğitim Bakanlığı tarafından kurulan bir örgüt. (ç.n.)
[3] L’Institut national de la statistique et des études économiques (INSEE).
[4] Union Nationale des Étudiants de France (UNEF):36 binin üzerinde katılımcısı olan bir öğrenci sendikası. (ç.n.)
[5] La Fédération des associations générales étudiantes (FAGE).
[6] Location-etudiant.fr : Yazının orijinalinde metnin içerisinde sitenin ismi belirtilmiştir. (ç.n.)
