Gergedan Dergi olarak bugün, yanlış ekonomi politikalarının yükünü taşıyan dar gelirli halk kitlelerinin ve en başta nüfusun en büyük oranını oluşturan gençlerin ahvalini dillendirmek için işsizlik dosyasını açıyoruz. 2019 sonuna kadar sürecek bu dosya kapsamında analiz, röportaj, derleme, infografik gibi çok çeşitli içerikler düzenli aralıklarla ekranlarınıza ulaşacak. Peşinen söyleyelim, biz sayıların ötesindeki insan hikayeleriyle daha çok ilgileniyoruz; yine de hepsinden önce, bazı istatistikleri yeniden ortaya koymakta yarar görüyoruz.
Türkiye’de ekonomik kriz giderek derinleşiyor. TÜİK Verilerine göre 2018 yılında %2,6 büyüyen Türkiye ekonomisi, üst üste iki çeyrekte görülen daralma ile 2009 yılından beri ilk kez “teknik resesyona” girdi[1]. Dünya ekonomisindeki daralma eğilimine uygun olarak Türkiye’de de finans, inşaat, sanayi ve tarım sektörlerinde farklı oranlarda daralma görüldü. Bu koşullar altında Türkiye ekonomisi, 2019 yılına yüksek özel sektör dış borçlanması ile girdi. Dış borç miktarı, anaparaya eklenen faiz oranlarıyla birlikte daha da büyüyor ve dış borçlanmanın gayrisafi milli hasılaya oranının ilk kez 2002 değerlerine yaklaştığı ifade ediliyor[2]. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın açıkladığı istatistiklere göre eylül sonu itibarıyla kısa vadeli dış borç stoku 121,3 milyar dolar oldu[3]. Bu ekonomik tablo Türkiye’de en çok genç nüfusu ve dar gelirlileri etkiliyor. İşten çıkarma haberleri birbirini takip ediyor, dünyanın en büyük ordusu işsizler ordusunun nüfusu giderek artıyor.
4 milyon 650 bin işsiz
TÜİK verilerine göre Ağustos 2019’da mevsim etkisinden arındırılmış 15 yaş ve üzeri işgücü 32 milyon 710 bin kişi ve bu toplam içerisindeki işsizlik oranı %14,3. Bu oran 4 milyon 650 bin işsize tekabül ediyor. Geçen yılın aynı döneminde işsizlik oranı %11,4’tü. Türkiye’de işsiz sayısı bir yılda 980 bin artış gösterdi[4]. Hükümetin güncellenen Yeni Ekonomi Programı’nda ise (YEP) 2019 yılının %12,9 seviyesinde bir işsizlik oranıyla kapatılması öngörülüyordu. Ekonomiye ilişkin öngörüler yine tutmadı, tablo günden güne ağırlaşıyor.
İşsizlik oranında hesaplanmayan ve sayısı milyonları aşan bir grup daha bulunuyor. Çalışabilir durumda olduğu halde iş bulma umudunu yitirdiği için veya başka nedenlerle çalışmayan, iş de aramayanların sayısı 2 milyon 250 bin civarında[5]. Geniş tanımlı işsizlik hesaplamalarına bu kategorinin yanı sıra mevsimlik işçiler de dahil ediliyor. DİSK Araştırma Merkezi’nin (DİSK-AR) Ekim ayında yayımlanan raporuna göre geniş tanımlı işsizlik %21 oranında[6].
Her 4 gençten biri işsiz
Ağustos 2018’de %20,7 olarak tespit edilen genç nüfusun işsizlik oranı Ağustos 2019’da %27,3’e yükselmiş durumda. Toplam genç nüfusun (15-24 yaş) mevsim etkisinden arındırılmamış işsizlik oranı Ağustos 2018’de 20,8 iken Ağustos 2019’da 27,4’e yükselmiş. Ne eğitimde ne de istihdamda olan gençlerin oranı ise 2018’in aynı döneminde %28,6 iken Ağustos 2019’da %30,1’e çıkmış durumda[7].
Tarım dışı genç kadın işsizliği %38,3 ile yine işsizlik oranının en yüksek olduğu kategori oldu. Toplumsal cinsiyet eşitsizliğini tek bir göstergeyle ispatlayan bu oran DİSK-AR raporuna göre ise %41,2. Yani genç kadınlarda her beş kişiden ikisi işsiz.
İstihdam daralıyor, kayıtdışı artıyor
Sanayi üretimi ile büyümedeki daralmaya paralel olarak istihdamda da daralma devam ediyor. Dolayısıyla sadece işsizlik artmıyor istihdamda da bir daralma yaşanıyor. 2014 Yılından beri istihdam oranlarının durağan seyrettiği görülüyordu. Mevsim etkisinden arındırılmış istihdam Ağustos 2018’de 28 milyon 830 bin iken bu sayı Ağustos 2019’da 762 bin kişi azalarak 28 milyon 68 bine geriledi[8]. Özel sektör istihdamında ise 2017’nin son çeyreğinden itibaren 2 yıllık dilimde 1.7 milyon düşüş görülmektedir.
Buna paralel olarak güvencesiz ve kayıtdışı çalışma oranında
da artış görülüyor. Ağustos 2019 döneminde herhangi bir sosyal güvenlik
kuruluşuna bağlı olmadan çalışanların oranı, bir önceki yılın aynı dönemine
göre 2,1 puan artarak %36,1 olarak gerçekleşti.
[1] BBC
Türkçe, “Türkiye resesyona girdi: Ekonomi 2018’de %2,6 büyüdü, 4. çeyrekte %3
daraldı”, 11 Mart 2019.
URL: https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-47521909
(Erişim Tarihi: 29.07.2019)
[2]
Euronews, “Türkiye’de kamu ve özel sektör bir yılda dış borç faizine 12 milyar
143 milyon dolar ödeyecek”, 21 Mart 2019.
URL: https://tr.euronews.com/2019/03/21/turkiye-kamu-ve-ozel-sektor-bir-yilda-dis-borc-faizine-12-milyar-143-milyon-dolar-odeyecek
(Erişim Tarihi: 30.07.2019)
[3] Hürriyet gazetesi, “Kısa vadeli dış borç eylülde 121,3 milyar dolar oldu”, 18.11.2019.
http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/kisa-vadeli-dis-borc-eylulde-121-3-milyar-dolar-oldu-41376442 (Erişim: 19.11.2019)
[4] TÜİK,
“İşgücü İstatistikleri, Ağustos 2019”, Sayı: 30692, Yayımlanma Tarihi:
15.11.2019.
URL: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30692
[5] TÜİK, “İşgücüne dahil olmayanların yıllara göre işgücüne dahil olmama nedenleri”, Erişim: 19.11.2019.
[6] DİSK-AR, “İşsizlik ve İstihdam Raporu”, Ekim 2019, s. 5.
[7] TÜİK,
“İşgücü İstatistikleri, Ağustos 2019”, Sayı: 30692, Yayımlanma Tarihi:
15.11.2019.
URL: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30692
[8] Cumhuriyet gazetesi, “Geniş tanımlı işsiz sayısı 7 milyon 305 bin”, 15 Kasım 2019.
URL: http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/ekonomi/1702377/genis-tanimli-issiz-sayisi-7-milyon-305-bin.html (Erişim: 19.11.2019)
